Een persoonlijke speurtocht naar tikkende verrassingen in het rijk der fantasie
Vijf dagen sliepen we in het bos. Nou ja, in Bosrijk — waar de bomen fluisteren, de kabouters hun schoenen uittrekken en Klaas Vaak ’s avonds nog even wat zand in de ogen strooit. Vijf dagen Efteling, met mijn vrouw en kinderen. We gingen voor de magie, de verhalen, de ritjes in Max & Moritz, en — naar wat later bleek — de klokken.
Tijd is overal, maar in de Efteling gedraagt het zich anders. Het tikt niet, het fluistert. Het zakt weg in zandloperzand of slaat kwartiertjes met een theatraal decor. En als horlogeliefhebber kon ik het niet laten. Ik ging op klokjacht. Geen haute horlogerie, geen Zwitserse precisie, maar wel een verzameling van tijdsignalen die je anders misschien gewoon voorbij loopt. Soms letterlijk.
Laat me je meenemen in twee van mijn favoriete werelden: uurwerken en de Efteling. Je zult verbaasd zijn hoeveel uurwerken verstopt zitten in sprookjes en attracties — en hoe groot hun rol eigenlijk is.
De grootste klok: de Magische Pendule boven het Grand Hotel
Je kunt er niet omheen. Letterlijk niet — tenzij je een andere ingang neemt. De Magische Pendule torent boven de arcade van het Grand Hotel uit als een poort naar een andere tijd. En dat is het eigenlijk ook.
Dit is het grootste uurwerk in de Efteling: een diameter van vier meter, hangend op negen meter hoogte. Geen cijfers, geen wijzers die iets klassieks aangeven. Wel advies. Voor jou, speciaal. Als je er onderdoor loopt, leest het wie je bent en stelt op basis daarvan je ideale Efteling-dag samen. Een mooie knipoog naar het idee dat tijd er niet toe doet in het rijk der fantasie. Focus op wat leuk is en wat bij je past, niet op hoe laat het is. Stiekem een wijze levensles.
De wijzerplaat staat vol symbolen: een koets, een sleutel, een roos, een paddenstoel, een ruiter, en zelfs een vliegende heks. ’s Avonds licht het geheel op als een hemels uurwerk.
En dan is er het sprookje. Volgens het verhaal kreeg een eenvoudige herbergier een klein klokje cadeau van een mysterieuze gast. Het uurwerk was bijzonder: telkens wanneer het werd opgewonden, groeide de herberg. En zo bleef het groeien, keer op keer, totdat het uitgroeide tot wat we nu kennen als het Grand Hotel. Een knap staaltje opwinden, zullen we maar zeggen.
Mijn kinderen liepen er minstens tien keer onderdoor. Misschien op zoek naar nóg een perfecte dag.
De klokwerkplaats van Max & Moritz
Zonder twijfel de favoriete attractie van mijn kinderen en een hele leuke klokplek. Niet per se om de techniek, maar omdat bijna niemand het lijkt te merken. Max & Moritz speelt zich af in de werkplaats van hun moeder — een klokkenmaakster.
Overal hangen klokken. Wandklokken, koekoeksklokken, slingerklokken, tandraderen. Zelfs de stationshal bevat een reusachtige klokveer. Ik weet niet hoeveel mensen de eerste keer dat ze erin stappen überhaupt iets van de thematiek meekrijgen. Je bent vooral bezig met “welk karretje moeten we hebben?”
Maar als je er, zoals wij, vijftien keer in een week in zit, dan ga je dingen zien. Klokjes met wijzers die nét even anders staan. Een zaag op een tafel waar iemand blijkbaar mee aan het klokkenmaken was. Patenten aan de muur. Geen haute horlogerie, maar wel een ode aan tijd en gekkigheid.
De klok waarin een geitje zich verstopte
In het Sprookjesbos staat een klok die meer doet dan decor zijn. In het sprookje van de Wolf en de Zeven Geitjes verstopt het jongste geitje zich in een staande klok. En dat uurwerk staat daar dus ook. Klassiek van vorm, groot genoeg voor een geitje.
Wat ik zo mooi vond? Dat ik het waarschijnlijk al tientallen keren heb gezien, maar nooit écht heb opgemerkt. En toch speelt het een hoofdrol. Zo eentje die eigenlijk op het affiche zou moeten.
Zwaan Kleef Aan: een klok met een stoet
Op het Anton Pieckplein, dat sowieso voelt als een verzameling vergeten tijd, staat een klok bij het miniatuurtheatertje van Zwaan Kleef Aan. Elk kwartier speelt daar een klein schouwspel. Figuren trekken voorbij, de prinses lacht, en het hele tafereel schuift netjes onder de wijzerplaat door.
Gezien het gebrek aan precisie vermoed ik dat dit klokje mechanisch werkt en wellicht wat onderhoud kan gebruiken. Misschien moet ik toch die klokkenmakersopleiding gaan doen naast horlogemakers opleiding… Ik vermoed dat menigeen — misschien jij ook — dit klokje wel eens heeft gehoord. Als je in de buurt loopt van het plein dan kan het bijna niet missen dat je de plingels hoort, zonder te weten dat ze bij dit leuke uurwerkje horen.
De kleuterklok (of: waarom je soms moet luisteren naar je vrouw)
“Kijk, daar is ook een klok!” zei mijn vrouw op het Kleuterplein.
Ik keek. En zag een wip in de vorm van een klokhuis. Geen klok, dacht ik. “Jawel,” zei ze. “Kijk naar de wijzers, die bewegen als ze wippen.” Ze had gelijk. Het was een klok. Een klokhuis met een klok. Een klokhuiswipklok ofzo…
Had ik dit meegenomen als ik er alleen was geweest? Nee. Maar nu wel. En dat is precies waarom dit uurwerk ook in dit lijstje hoort.
Een verborgen parel: de klok in Symbolica
De heldenroute in Symbolica geeft je een klein doorkijkje in een kamer waar — jawel — een klok hangt. Ik zag het pas goed bij de derde keer. De eerste keer deed ik de schattenroute, en toen kwam ik er net niet lekker langs.
Het is geen centrale klok. Geen showelement. Eerder een decorstuk met karakter. Zo eentje waar iemand ooit zei: “Hier moet nog een klok komen, want anders klopt het niet.” En daar ben ik het hartgrondig mee eens.
De Magische Klok (Sprookjesbos)
Tussen al die grotere uurwerken is dit misschien de meest voor de hand liggende klok. Het sprookje heet nota bene “De Magische Klok”. Maar juist daardoor dreigde ik het te vergeten.
Het is een mooie klok, niet gemaakt door een klokkenmaker, maar door een tovenaar en diens stoute leerling. En dat maakt het misschien wel het meest Eftelingse uurwerk van allemaal.
De kleinste klok: Diorama‑stationsklok
En dan als tegenhanger van de grootste klok in het park: de Magische Pendule: een klok die je zó mist. In het Diorama — die miniatuurwereld vol treinen, bergen en stadjes — hangt in een torentje een piepklein klokje. Ik denk dat dit het kleinste uurwerk is in de hele Efteling.
Mijn kinderen vonden het stom dat ik het ging fotograferen. “Dat ziet toch niemand!” En daar zit dus precies de charme.
En nóg meer tikkende verrassingen…
Tijdens onze klokjacht om alle uurwerken op de gevoelige plaat vast te leggen, zagen we nog veel meer:
- De stationsklokken van Station Marerijk, Station De Oost en het Kinderspoor.
- Een zonnewijzer aan de Pardoes Promenade. Maar dan een hele bijzondere, hoeveel verticale zonnewijzers ken jij? Afhankelijk van de richting zal de “wijzerplaat” er anders uitzien.
- Pardoes zelf, staand op een zonnewijzer (al draait die, dus tijd aflezen wordt lastig).
- Een oude wandklok én een vintage wekker in De Bonte Versaemelingh.
- De klok bij de Tufferbaan.
- En last but not least: de zandloper van Klaas Vaak — technisch geen klok, maar zeker een tijdsinstrument.
We waren in slaapgevallen voor we hier een foto van konden maken…
Sommige klokken hadden geen naamplaatje, geen makersmarkering, en geen duidelijke functie. Maar ze waren er. En misschien is dat wel precies waarom ik dit zo leuk vond.
Tot slot: de tijd als decor
In de Efteling staat tijd voor mij stil. Het zakt weg in zandlopers, verdwijnt in schaduw op een zonnewijzer, of laat zich opjagen door rennende kinderen richting Max & Moritz om voor de wachtrij uit te zijn.
Ik ging erheen met mijn gezin. Ik kwam thuis met een fotoreeks van klokken, een hoofd vol tandwielen, en een glimlach. En de wetenschap dat, als ik de volgende keer weer ga — er vast nóg een klok is die ik gemist heb.
Dus, aan jou: kijk eens op je volgende bezoek met een andere blik. Tijd is overal. Je moet alleen even goed kijken.